Ingilizce'de manyetik olarak havada tutma, yükseltme anlamina gelen ''magnetic levitation'' sözcüklerinin kisaltilmasindan olusan maglev, son yillarda tren teknolojisinde kullaniliyor. Henüz gelistirilme asamasinda oldugu için yaygin olarak kullanilmayan sistem dünyada ilk olarak Çin'in Sangay kentinde hayata geçti. 30 kilometrelik bir hat üzerinde çalisan Sangay'daki tren, bu mesafeyi 7 dakika 20 saniyede geçebiliyor. Sistemi, iki miknatisin es kutuplarinin birbirini itmesi mantigi üzerine çalisiyor. Alt alta uygun sekilde konulmus iki miknatistan biri manyetik itme kuvvetlerinin etkisiyle digerinin üzerinde hiçbir seye degmeden havada durabiliyor. Maglev trenler de temelde bu ilkeyle çalisiyor. Maglev trenlerin altinda miknatislar bulunurken, özel olarak üretilmis raylarda da bir telin üzerinden elektrik akimi geçmesiyle olusturulan manyetik alana sahip elektromiknatislar bulunuyor. Tellerden akim geçmediginde manyetik etki de ortadan kayboluyor ya da akimin yönü kontrol edilerek miknatisin kutuplari degistirilebiliyor. Bu miknatislar sayesinde tren, raylar üzerinde 10 milimetrelik bir yükseklikte ilerleyebiliyor. Raylarla temas olmadigi için sürtünme büyük ölçüde azaltilabiliyor. Trenin sekli de havayla sürtünmeyi en aza indirecek sekilde tasarlaniyor. Çok güçlü elektromiknatislar ve yüksek duyarliliga sahip kontrol sistemleri gerektiren maglev trenler için yerlesim merkezleri arasinda özel hatlar dösenmesi gerekiyor. KTÜ'DE ILK MAGLEV PROTOTIPI ÜRETILDI KTÜ Fizik Bölümü Baskani Prof. Dr. Ekrem Yanmaz, AA muhabirine yaptigi açiklamada, 1988 yilindan beri süperiletkenler üzerinde çalistiklarini belirterek, bölümlerinde kurulan Süperiletkenlik Arastirma Grubu'nun da 1993 yilindan beri süperiletkenlerin üretiminde ve karakterizasyonunda önemli çalismalara imza attigini bildirdi. Bu konuda hem Türkiye 'de hem de dünyada basarili bir noktaya ulastiklarini kaydeden Prof. Dr. Yanmaz, çalismalar kapsaminda külçe, ince film ve serit süperiletken üretiminin hedef alindigini dile getirerek, ''Süperiletkenlik alaninda çok sayida lisansüstü çalisma tamamlanmis ve sonuçlar uluslararasi saygin dergilerde yayinlanarak ülkemizde öncü grup haline gelinmistir'' dedi. 3 YILLIK BIR ÇALISMANIN ÜRÜNÜ Süperiletkenlerin bugünün ve gelecegin teknolojilerine katkilarinin azimsanmayacak degere sahip oldugunu vurgulayan Prof. Dr. Yanmaz, ''Büyük taneli yüksek sicaklik külçe süperiletkenleri, manyetik yatak, enerji depolama sistemi, yük tasima, yük kaldirma ve alan tuzaklama miknatislari olarak mühendislik uygulamalarinda kullaniliyor. Diger bir uygulama alani olan manyetik olarak kaldirilmis maglev treni, süperiletken miknatislarin birlesimiyle olusturulan süper yüksek hizli sürtünmesiz tasima sistemidir'' diye konustu. TÜBITAK destekli gerçeklestirilen projenin Yrd. Doç. Dr. Alev Aydiner ve doktora ögrencilerinden arastirma görevlileri Bakiye Çakir ile Mehmet Basoglu'ndan olusan ekiple yaklasik 3 yillik bir çalisma sonucunda tamamlandigini ifade eden Fizik Bölümü Baskani Yanmaz, ''Maglev sistemlerinde kullanilan büyük çapli tek kristal külçe süperiletkenler, üstten asilama-eritme-büyütme (top seed) yöntemiyle Türkiye'de ilk kez KTÜ'de üretildi ve üretilen tek kristal külçe süperiletkenler yardimiyla sürtünmesiz yüksek hizli tren prototipi olusturuldu'' dedi. SÜPER YÜKSEK HIZLI SÜRTÜNMESIZ TASIMA SISTEMI Maglev treninin süperiletken miknatislarin birlesimiyle olusturulan ''yüksek hizli sürtünmesiz tasima sistemi'' oldugunu vurgulayan Prof. Dr. Yanmaz, söyle devam etti: ''Süperiletkenler manyetik alana konulduklarinda eger kendilerine özel kritik sicakliklarinin altinda iseler dis manyetik alana yaklastirildiklarinda Faraday indüksiyon yasasina dayanarak süperiletken örnek yüzeyinde bir akim meydana gelir. Bu akimin olusturdugu manyetik alan disaridan uygulanan manyetik alana zit yönde olustugu için süperiletkenin havada kalmasini saglar. Bu çalismada gerekli olan manyetik alani olusturmak için ray olarak sira halinde dizilmis NdFeB sürekli miknatislari kullanildi. Miknatislar trenin hareket dogrultusunda tek kutup, harekete dik dogrultuda N-S-N düzeninde dizilerek üç sirali ray sistemi olusturuldu. Bu siralamada her iki kenardaki N kutuplari trenin raydan çikmamasini sagliyor. Miknatislarin bu sekildeki dizilimine bagli olarak süperiletken malzemelerde görülen manyetik itme kuvveti etkisi ile ray üzerinde tren hareket ediyor.'' ''SAATTE 500 KILOMETRE HIZA ULASILABILIR'' Prof. Dr. Ekrem Yanmaz, projenin tasima ve ulasim sektörüne çok fazla yarar saglayabilecegini, sistem sayesinde trenlerin güvenli bir sekilde saatte yaklasik 500 kilometre hiza ulasabilecegini bildirdi. Maglev sisteminin gelismis bazi ülkelerde süperiletken miknatislardan farkli olarak elektromiknatislar kullanilarak tasimacilikta ve ulasimda kullanildigini ifade eden Yanmaz, ''Bu sistem, sürtünmeden dolayi enerji kaybinin ortadan kaldirilmasiyla yüksek hizlara ulasan trenler yapilmasina olanak saglanmaktadir. Sistem sayesinde trenler güvenli bir sekilde saatte yaklasik 400-500 kilometre hiza ulasabilir'' dedi.

( Bu Habere Yorum Yazmak İstemez misin ! )